Tìm hiểu về buồng trứng - cơ quan sinh sản quan trọng nhất của nữ giới

Tham vấn y khoa: Bác sĩ lâm sàng Lê Duy Thảo

Buồng trứng là tuyến sinh dục nữ – cơ quan sinh sản chính của nữ giới. Tuy nhiên không phải ai cũng hiểu rõ những kiến thức xung quanh buồng trứng như cấu tạo, chức năng hay kích thước,… Vì vậy, bài viết dưới đây sẽ cung cấp đầy đủ thông tin về buồng trứng để giúp các chị em có thể hiểu rõ hơn về cơ thể của mình.

Vị trí buồng trứng

Buồng trứng nằm ở hai bên tử cung dựa vào thành chậu hông bé và được giữ tại chỗ bởi dây chằng gắn vào tử cung. Vị trí của buồng trứng sẽ thay đổi tùy thuộc vào số lần sinh con của phụ nữ.

Đối với phụ nữ chưa trải qua sinh nở thì buồng trứng ở tư thế đứng, trục dọc nằm thẳng đứng.

Kích thước buồng trứng

Buồng trứng bắt đầu phát triển khi phôi thai khoảng 8 tuần tuổi và trong thời kỳ mang thai, chúng trải qua một số thay đổi để chuẩn bị cho vai trò sinh sản khi phụ nữ đến độ tuổi sinh nở.

Ngay từ khi sinh ra thì bé gái đã có hai buồng trứng, mỗi buồng có đường kính 1 cm và nặng từ 250 đến 350 mg. Ở tuổi dậy thì, kết quả của sự thay đổi nội tiết tố phức tạp chính là lần rụng trứng diễn ra lần đầu tiên. Buồng trứng sẽ tăng dần về kích thước trong giai đoạn trứng nước và trọng lượng của chúng sẽ tăng gấp 10 lần. Khi trưởng thành, buồng trứng đạt kích thước trung bình 3,5 x 2 x 1 cm, tương đương với thể tích từ 3 đến 6 ml.

Theo thời gian, trứng trong buồng trứng giảm và thời kỳ rụng trứng sẽ kết thúc. Tại thời điểm này, người phụ nữ sẽ bước vào thời kỳ mãn kinh. Trong và sau giai đoạn này, buồng trứng giảm dần kích thước.

Kích thước buồng trứng có ảnh hướng đến việc mang thai hay không?

Thông thường kích thước buồng trứng sẽ có mối liên hệ với số lượng trứng tiềm năng trong thời kỳ sinh sản của phụ nữ. Nếu một người phụ nữ có buồng trứng nhỏ thì nhiều khả năng gặp khó khăn khi mang thai do cô ấy có dự trữ trứng thấp hơn.

Tuy nhiên có buồng trứng lớn cũng không đồng nghĩa là phụ nữ có khả năng sinh sản cao hơn. Ví dụ, buồng trứng có thể có kích thước lớn do kết quả của u nang hoặc khối u. Hoặc buồng trứng có kích thước lớn hơn thường gặp ở những phụ nữ mắc buồng trứng đa nang. Trong những trường hợp như vậy, nó thường liên quan đến sự bất thường trong rụng trứng và do đó có các mức độ khó khăn khác nhau khi mang thai.

Cấu tạo của buồng trứng

Buồng trứng có 3 thành phần chính

Bề mặt: Lớp bề mặt của buồng trứng được hình thành bởi biểu mô hình khối đơn giản, được gọi là biểu mô mầm.
Cortex: Vỏ não (phần ngoài) của buồng trứng phần lớn bao gồm một lớp mô liên kết. Nó hỗ trợ hàng ngàn nang. Mỗi nang nguyên thủy chứa một noãn bào được bao quanh bởi một lớp tế bào nang.
Medulla: Tủy (phần bên trong) bao gồm các stroma hỗ trợ và chứa một mạng lưới thần kinh.

Số lượng trứng của phụ nữ

Vào giai đoạn tháng thứ năm của thai kỳ thì buồng trứng bào thai có khoảng 7 triệu trứng. Tuy nhiên khi sinh ra, buồng trứng của bé gái chỉ chứa khoảng 2 triệu trứng và độ tuổi dậy thì con số giảm xuống còn khoảng 400.000 trứng.

Ngay từ khi sinh ra, số trứng đã phát triển đầy đủ trứng mới sẽ không sản sinh thêm nữa. Đến độ tuổi dậy thì, nhiều trứng tiêu đi do hiện tượng thoái hóa và bị loại bỏ. Quá trình này tiếp diễn cả cuộc đời, kể cả khi phụ nữ có thai.

Chức năng của buồng trứng

Buồng trứng có ba chức năng quan trọng: tiết ra hormon, bảo vệ tế bào trứng được sản xuất ra và giải phóng trứng để thụ tinh với tinh trùng.

Chức năng bảo vệ trứng

Một trong những chức năng chính là của buồng trứng là “che chở” và “bảo vệ” trứng cho đến khi chúng sẵn sàng được sử dụng. Người ta thường cho rằng phụ nữ được sinh ra với nguồn trứng dùng trong suốt cả một đời. Nhưng một nghiên cứu mới của Trường Khoa học Sinh học thuộc Đại học Edinburgh đã phát hiện ra rằng hóa trị liệu có thể khiến phát triển thêm trứng mới. Tuy nhiên, nghiên cứu này mới chỉ được tiến hành trong phạm vi nhỏ nên chưa thể đưa ra kết luận chính thức.

Sản xuất hormon

Buồng trứng sản xuất hormon sinh sản nữ gọi là estrogen và progesterone, và một số hormon ít hơn gọi là relaxin and inhibin.

Thường có ba loại estrogen khác nhau: estrone, estradiol và estriol. Chúng được cơ thể sử dụng để giúp phát triển các đặc tính nữ trưởng thành, chẳng hạn như ngực và hông lớn hơn, và để hỗ trợ chu kỳ sinh sản.

Quá trình sản xuất và chức năng của Progesterone và Estrogen

Khi phụ nữ đến tuổi dậy thì, buồng trứng sẽ giải phóng một quả trứng mỗi tháng. Vùng dưới đồi gửi tín hiệu đến tuyến yên để giải phóng các chất kích thích tố sinh dục (hormone kích thích nang trứng và hormone luteinizing). Những hormon này rất cần thiết cho chức năng sinh sản bình thường, bao gồm cả sự điều hòa của chu kỳ kinh nguyệt.

Khi trứng di chuyển xuống ống dẫn trứng, progesterone được giải phóng. Nó được tiết ra bởi một tuyến tạm thời hình thành trong buồng trứng sau khi rụng trứng được gọi là hoàng thể. Progesterone chuẩn bị cho cơ thể mang thai bằng cách làm cho niêm mạc tử cung dày lên. Nếu một người phụ nữ không mang thai, hoàng thể sẽ biến mất.

Buồng trứng cơ quan sinh sản quan trọng nhất của phụ nữ — Nồng độ estrogen tăng gần cuối thai kỳ cảnh báo tuyến yên tiết ra oxytocin, gây co bóp tử cung

Nếu một phụ nữ đang mang thai, việc mang thai sẽ kích hoạt nồng độ estrogen và progesterone cao, ngăn trứng tiếp tục trưởng thành. Progesterone được tiết ra để ngăn ngừa co bóp tử cung có thể làm xáo trộn phôi đang phát triển.

Nồng độ estrogen tăng gần cuối thai kỳ cảnh báo tuyến yên tiết ra oxytocin, gây co bóp tử cung. Trước khi sinh, buồng trứng giải phóng relaxin, đúng như tên gọi, làm lỏng dây chằng vùng chậu để chuẩn bị chuyển dạ.

Giải phóng trứng

Trong mỗi chu kỳ kinh nguyệt, buồng trứng sẽ có chức năng giải phóng trứng. Quá trình này được gọi là rụng trứng. Bên trong mỗi buồng trứng, có nang trứng và bên trong mỗi nang là một quả trứng “ngủ đông”. Khi một phụ nữ được sinh ra, cô ấy có khoảng 150.000 đến 500.000 nang trong buồng trứng. Vào thời điểm phụ nữ trưởng thành về mặt sinh lý, một người sẽ có khoảng 34.000 nang (theo Encyclopedia Britannica).

Khi một quả trứng đặc biệt được kích thích đến trưởng thành bởi các hormon được giải phóng từ tuyến yên, nang trứng sẽ di chuyển đến thành buồng trứng. Ở đây, trứng và nang trứng phát triển và “chín”. Khi “chín”, trứng sẽ sẵn sàng rụng. Các nang trưởng thành, được gọi là nang Graafian, có thể phát triển đường kính lên tới khoảng 1,2 inch (30 mm).

Khi các nang trứng với trứng trưởng thành vỡ, trứng sẽ được phóng vào ống dẫn trứng gần nhất. Từ đó, trứng di chuyển đến tử cung. Cơ thể sản xuất hormon progesterone để làm cho niêm mạc tử cung dày hơn để dễ tiếp nhận trứng đến. Hormon này được tạo ra bởi các tế bào mới phát triển nơi trứng cũ đã từng ở trong buồng trứng. Những tế bào này được gọi là hoàng thể và hoạt động như các tuyến tạm thời.

Nếu không có tinh trùng, hoặc nếu trứng không được thụ tinh, cơ thể sẽ ngừng sản xuất progesterone vào khoảng chín ngày sau khi rụng trứng. Mỗi chu kỳ kinh nguyệt trung bình khoảng 28 ngày.

Nếu trứng được thụ tinh, hoàng thể và sau đó là nhau thai của thai nhi sẽ tiếp tục sản xuất progesterone. Hormon này không chỉ giữ cho tử cung là một môi trường thân thiện cho trứng phát triển, nó còn ngăn chặn buồng trứng giải phóng nhiều trứng hơn.

IVF Hồng Ngọc hi vọng với bài viết này các chị em sẽ có thêm nhiều thông tin bổ ích liên quan đến buồng trứng – cơ quan sinh sản quan trọng nhất của phụ nữ.