Những yếu tố gây vô sinh nữ hiện nay

Tác giả: Bác sĩ Vũ Việt Hoàng – Bác sĩ lâm sàng IVF Hồng Ngọc

Theo thống kê của Bộ Y tế, hiện nay có khoảng trên 1 triệu cặp vợ chồng đang bị vô sinh, hiếm muộn. Nguyên nhân có thể đến từ vợ (40%) chồng (40%) và không tìm được nguyên nhân. Vậy điều gì khiến nữ giới bị vô sinh? Cùng tìm hiểu những yếu tốt gây vô sinh nữ trong bài viết dưới đây.

Vô sinh được định nghĩa là khi một cặp vợ chồng quan hệ tình dục bình thường và không sử dụng bất kỳ biện pháp tránh thai nào trong một năm mà không có thai. Vô sinh là một rối loạn phức hợp tại nhiều khía cạnh khác nhau về mặt y tế, tâm lý và cả kinh tế.

Trong một nghiên cứu của Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) về 8500 cặp vợ chồng vô sinh, nguyên nhân từ nữ chiếm 40% các cặp vợ chồng vô sinh ở các nước phát triển, nguyên nhân từ cả nam và nữ là khoảng 35%.

Nghiên cứu này cũng chỉ ra những yếu tố phổ biến nhất khiến nữ giới bị vô sinh, chiếm 81% tỷ lệ vô sinh nữ là:

Rối loạn rụng trứng (25%)
Lạc nội mạc tử cung (15%)
Viêm dính vùng chậu (12%)
Tắc vòi tử cung (11%)
Các bất thường khác từ vòi tử cung (11%)
Tăng prolactin máu (7%)

Yếu tố vô sinh đến từ buồng trứng

Rối loạn rụng trứng

Là ít rụng trứng (oligoovulation) hoặc không rụng trứng (anovulation) dẫn đến vô sinh vì trứng không có sẵn mỗi tháng để thụ tinh với tinh trùng. Hay gặp ở những phụ nữ có kinh nguyệt không đều hoặc không có (trừ trường hợp có thai) với các nguyên nhân thường gặp như:

– Rối loạn chức năng trục dưới đồi – tuyến yên nguyên phát

– Năm đầu có kinh nguyệt hoặc tiền mãn kinh

– Tập thể dục cường độ cao

– Rối loạn ăn uống

– Stress

– Tăng prolactin máu

– Các khối u hay chấn thương tại vùng dưới đồi và tuyến yên

– Hội chứng Sheehan…

Các rối loạn khác:

– Hội chứng buồng trứng đa nang

– Hội chứng Cushing

– Các khối u tiết hormone…

– Thuốc:

– Thuốc tránh thai

– Corticosteroids…

Tuổi tác

Tuổi là một yếu tố quan trọng ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của người phụ nữ

Tỷ lệ trẻ ra đời tính theo tuổi mẹ qua chuyển phôi tươi từ trứng tự thân và trứng hiến của người phụ nữ trẻ tuổi.

Sự suy giảm khả năng sinh sản do tuổi tác có thể là do sự suy giảm cả về số lượng và chất lượng của tế bào trứng. Phụ nữ sinh ra với một lượng trứng nhất định, đến năm 37 tuổi gần như đã sử dụng hết 90% lượng trứng của mình.

Các yếu tố như hút thuốc lá, xạ trị, hóa trị và bệnh tự miễn cũng làm tăng tốc độ mất nang.

U nang buồng trứng

Là u có vỏ bọc ngoài (vỏ nang) trong chứa một ít dịch, gặp ở tất cả mọi lứa tuổi, chia làm hai loại u nang cơ năng và u nang thực thể.

Một số nghiên cứu uy tín chỉ ra rằng ảnh hưởng của u nang buồng trứng nhỏ (<3 đến 6 cm) lên vô sinh hiếm muộn là không rõ ràng.

Trong khi điều trị u nang bằng phẫu thuật có khả năng ảnh hưởng đến nhu mô lành xung quanh gây giảm dự trữ buồng trứng.

Bất thường vòi tử cung – viêm mạn tính vùng chậu

Bất thường vòi tử cung là việc ngăn cản sự di chuyển bình thường của trứng và tinh trùng qua vòi tử cung.

Nguyên nhân:

– Viêm nhiễm vùng chậu gây ra bởi các mầm bệnh như chlamydia hoặc lậu.

– Lạc nội mạc tử cung nặng

– Dính từ phẫu thuật trước đó hoặc nhiễm trùng tại chỗ khác ngoài vòi tử cung như viêm ruột thừa hay bệnh lao vùng chậu…

Phụ nữ bị tắc vòi tử cung ở đoạn xa có thể phát triển ứ dịch vòi, làm giảm tỷ lệ thành công của thụ tinh trong ống nghiệm (IVF). Ngoài việc cản trở sự di chuyển của tinh trùng và trứng, ứ dịch vòi tử cung dường như làm giảm khả năng sinh sản bằng việc chảy ngược dịch vào buồng tử cung, tạo môi trường không tốt khiến phôi khó làm tổ.

Yếu tố vô sinh do tử cung

Ngoài các yếu tố đến từ buồng trứng, vòi tử cung thì các bệnh lý của tử cung cũng chính là nguyên nhân gây nên tình trạng vô sinh, hiếm muộn ở người nữ.

*Một trong những lý do dẫn tới vô sinh ở nữ giới là u xơ tử cung*

U xơ tử cung (leiomyomata)

U xơ tử cung là khối u cơ trơn lành tính phổ biến. Mặc dù chưa được chứng minh rõ ràng nhưng dường như u xơ vùng dưới niêm mạc hoặc trong thành tử cung có thể làm giảm tỷ lệ mang thai và chuyển phôi.

Việc loại bỏ những u xơ này giúp cải thiện tỷ lệ mang thai.

Tử cung dị dạng

Dính buồng tử cung

Khiếm khuyết pha hoàng thể

Sự bất thường của pha hoàng thể dẫn đến việc sản xuất progesterone không đủ, đây là hormone cần thiết cho niêm mạc tử cung trong việc tiếp nhận phôi làm tổ, có thể dẫn đến vô sinh hay sảy thai nhiều lần.

(*) Pha hoàng thể: là giai đoạn sau rụng trứng, được tính từ lúc phóng noãn cho đến khi hành kinh, kéo dài trung bình 14 ngày.

Các dấu hiệu có khả năng liên quan đến bệnh lý này:

– Xuất hiện những đốm máu nhỏ ở khoảng giữa thời gian rụng trứng và chu kỳ kinh nguyệt

– Sảy thai sớm lặp đi lặp lại

– Hiện tượng rụng trứng bất thường

– Chu kỳ kinh nguyệt ngắn.

Lạc nội mạc tử cung

Lạc nội mạc tử cung là tình trạng xảy ra khi các tế bào nội mạc tử cung (hay màng trong tử cung, là loại mô hình thành nên lớp niêm mạc tử cung) được tìm thấy bên ngoài tử cung của phụ nữ.

Gây biến dạng giải phẫu như dính vùng chậu, tổn thương mô buồng trứng do hình thành lạc nội mạc tử cung tại buồng trứng và khi phẫu thuật điều trị.

Sản xuất các chất như cytokine và các yếu tố tăng trưởng làm giảm sự rụng trứng, thụ tinh và làm tổ của phôi.

Bất thường ở cổ tử cung

Chất nhầy ở cổ tử cung bình thường chính là môi trường thuận lợi cho việc di chuyển của tinh trùng. Vì vậy, nếu phụ nữ bị chấn thương cổ tử cung (bao gồm cả nguyên nhân do phẫu thuật) hay bị dị tật bẩm sinh có thể dẫn đến hẹp cổ tử cung và không có khả năng sản xuất chất nhầy như bình thường, do đó sẽ làm giảm khả năng sinh sản.

Đột biến gene liên quan đến chứng ưa huyết khối

Chứng ưa huyết khối (Thrombophilia) là nhóm các rối loạn di truyền hoặc mắc phải, điển hình bởi xu hướng hình thành cục máu đông trong các tĩnh mạch hoặc động mạch cao hơn bình thường.

Đây là một trong những vấn đề còn gây nhiều tranh cãi hiện nay. Một nghiên cứu hồi cứu lớn đã báo cáo không có mối liên quan đáng kể nào giữa chứng ưa huyết khối với việc làm giảm khả năng thành công của thụ tinh trong ống nghiệm.

Vô sinh do yếu tố miễn dịch

Tự kháng thể

Tỷ lệ các bất thường về miễn dịch ở những phụ nữ suy giảm khả năng sinh sản sớm được báo cáo ngày một nhiều hơn. Tuy nhiên vẫn chưa có nghiên cứu nào chứng minh được nguyên nhân và tác động của nó một cách rõ ràng.

Xét nghiệm miễn dịch cho các cặp vợ chồng vô sinh trong lâm sàng hiện nay thường gặp:

– Test sau giao hợp (post-coital test)

– Test tìm Kháng thể kháng tinh trùng (anti-sperm antibody)

– Các kháng thể kháng màng trong suốt, kháng trứng và xét nghiệm NK

Các phương pháp điều trị miễn dịch nhằm mục đích cải thiện khả năng sinh sản vẫn chưa được chứng minh là có lợi và có thể gây hại.

Bệnh Celiac

Bệnh celiac (không dung nạp Gluten) đây là bệnh gây ra do phản ứng với gluten, không cho cơ thể hấp thu các thực phẩm có chứa gluten. Gluten là các protein khác nhau được tìm thấy trong lúa mì và trong các loại ngũ cốc khác như lúa mạch và lúa mạch đen.

Phụ nữ mắc bệnh celiac không được điều trị có thể có tần suất bất thường về sinh sản tăng lên, bao gồm vô sinh, sảy thai và hạn chế tăng trưởng trong tử cung.

GENE

Các cặp vợ chồng vô sinh do gene là những người có tỷ lệ bất thường nhiễm sắc thể cao hơn so với dân số nói chung. Tần số thay đổi tùy theo nguyên nhân gây vô sinh và tiền sử lâm sàng.

Các dị tật phổ biến nhất liên quan đến vô sinh do gene là 45, X (hội chứng Turner) ở phụ nữ và 47, XXY (hội chứng Klinefelter) ở nam giới.

Các gen riêng lẻ ảnh hưởng đến sự sinh sản đã được xác định, bao gồm KAL1 (hội chứng Kallmann), thụ thể GnRH, thụ thể FSH, tiểu đơn vị beta của FSH, thụ thể LH,…

Vô sinh do thói quen sinh hoạt

Cân nặng hợp lý, không hút thuốc, hạn chế rượu bia, cà phê và luyện tập thể dục thường xuyên giúp tăng cơ hội có thai và đây cũng là yếu tố ảnh hưởng đến sức khỏe của đứa trẻ sau này. Để hiểu rõ hơn về việc cải thiện lối sống sinh hoạt để cải thiện tỷ lệ mang thai, bạn có thể tìm hiểu tại link: