English
Tác giả: Bác sĩ Lê Duy Thảo, Bác sĩ lâm sàng IVF Hồng Ngọc
Theo ước tính tại Việt Nam có khoảng 1 triệu cặp vợ chồng vô sinh. Trong đó có đến 40% nguyên nhân bắt nguồn từ nam giới, tương đương với tỷ lệ nguyên nhân từ nữ giới. Tuy vậy nhưng vô sinh ở nam giới thường ít được được coi trọng và quan tâm đúng mực. Qua bài viết hôm nay, chúng ta sẽ tìm hiểu về một số nguyên nhân gây vô sinh, cũng như cách cải thiện phần nào chất lượng tinh trùng.
Chức năng sinh sản của nam giới
Tương tự như ở nữ giới thì cơ quan sinh sản nam giới (tinh hoàn) gồm có 2 chức năng chính là nội tiết và ngoại tiết. Chức năng nội tiết bao gồm chế tiết những hoocmon sinh dục nam (chủ yếu là testosterone) giúp duy trì những đặc tính sinh học nam. Chức năng ngoại tiết của tinh hoàn chính là chức năng sản xuất tinh hoàn, tinh dịch đóng vai trò quyết định tới khả năng sinh sản nam giới.
Như chúng ta đã biết, tinh trùng được sinh ra từ những tinh nguyên bào tại các ống sinh tinh, sau đó được vận chuyển ra mào tinh để trưởng thành và sẽ được xuất ra cùng những thành phần khác của tinh dịch khi nam giới có những kích thích tình dục.
Từ đó ta có thể dễ dàng nhận thấy để đảm bảo chức năng sinh sản nam giới thì điều kiện cần chính là sự đảm bảo về chất lượng cũng như số lượng tinh trùng được sản xuất ra, còn điều kiện đủ là việc tinh trùng có thể di chuyển đến gặp được trứng. Khi có bất kỳ điều kiện nào bị ảnh hưởng cũng thể sẽ ảnh hưởng đến chức năng sinh sản nam giới.
Nguyên nhân vô sinh ở nam giới
1. Bất thường về sản xuất/ chức năng tinh trùng
Tinh hoàn lạc chỗ
Quá trình sinh lý bình thường, tinh hoàn được hình thành trong ổ bụng thai nhi, sau đó sẽ dần di chuyển xuống bìu. Tuy nhiên có thể vì một số lý do nào đấy khiến tinh hoàn không thể di chuyển xuống bìu mà mắc kẹt tại ổ bụng hay vùng bẹn. Điều này sẽ làm tăng nguy cơ bị ung thư tinh hoàn cũng như ảnh hưởng đến chức năng của nó.
Khiếm khuyết di truyền
Có nhiều khiếm khuyết di truyền có thể ảnh hưởng đến chức năng sinh sản nam giới như hội chứng Klinefelter, hội chứng Kallmann, hội chứng Kartagener. Tuy nhiên, bất thường thường gặp ở cộng đồng là đột biến vi mất đoạn trên nhiễm sắc thể Y.
Nhiễm sắc thể Y là NST quy định quá trình hình thành tinh trùng. Khi có những đột biến vi mất đoạn trên NST này thì sẽ ảnh hưởng làm giảm chất lượng và số lượng tinh trùng, nhiều trường hợp còn có thể dẫn đến vô tinh.
Bệnh nhiễm trùng như lậu, giang mai, chlamydia, HIV
Những bệnh lây truyền qua đường tình dục như lậu, giang mai, HIV…có thể ảnh hưởng trực tiếp đến tinh trùng hoặc ảnh hưởng gián tiếp làm tắc đường dẫn tinh, từ đó ảnh hưởng đến chất lượng sinh sản nam giới.
Quai bị
Bệnh quai bị có thể gây nên tình trạng viêm teo tinh hoàn, làm teo các ống sinh tinh và có thể làm tắc các ống dẫn tinh. Quai bị có thể ảnh hưởng đến chức năng sinh sản theo nhiều mức độ khác nhau.
Trong trường hợp nhẹ có thể chỉ làm giảm số lượng, chất lượng tinh trùng, với những trường hợp năng hợp có thể gây tắc các ống sinh tinh, dẫn tinh khiến bệnh nhân hoàn hoàn không có khả năng sinh sản tự nhiên mà cần có sự hỗ trợ của y học.
Trong trường hợp nặng nhất, quai bị có thể gây nên tình trạng viêm teo hoàn toàn tinh hoàn gây nên tình trạng vô tinh hoàn toàn, hiện vẫn chưa có biện pháp điều trị triệt để.
Mặc dù không phải tất cả những bệnh nhân bị quai bị đều dẫn tới vô sinh nhưng việc phòng ngừa quai binh vẫn là một trong những yếu tố quan trọng giúp bảo tồn khả năng sinh sản nam giới.
Giãn tĩnh mạch thừng tinh
Đây là tình trạng bệnh lý mà những tĩnh mạch tại vùng bìu bị giãn gây ùn ứ quá trình cấp máu, đồng thời là tăng nhiệt độ tinh hoàn, từ đó làm ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh. Tuy nhiên, đây là bệnh lý có thể chữa khỏi bằng những can thiệp ngoại khoa.
Các nguyên nhân gây vô sinh ở nam giới
2. Rối loạn xuất tinh
Xuất tinh sớm
Xuất tinh sớm là một trong những tình trạng rối loạn cương dương. Với mức độ nặng của xuất tinh sớm thì nam giới có thể xuất tinh ra ngoài khi chưa tiếp xúc với âm đạo. Do đó không có cơ hội cho tinh trùng và trứng gặp nhau mặc dù trong một số trường hợp chất lượng tinh trùng vẫn khá tốt.
Xuất tinh ngược
Xuất tinh ngược là tình trạng bệnh lý có thể do tâm lý hay các chấn thương phẫu thuật đường tiết niệu. Bệnh được đặc trưng bởi tình trạng khi xuất tinh tinh dịch không được xuất ra bên ngoài mà đi ngược trở vào bàng quang. Chính vì vậy, trong mẫu tinh dịch có thể không có tinh trùng nhưng có thể tìm thấy mẫu tinh trùng trong nước tiểu sau xuất tinh.
Các bệnh lý, chấn thương cơ quan sinh sản gây tắc ống dẫn tinh
Một nguyên nhân nữa hay gặp đó là tình trạng tắc nghẽn ống dẫn tinh, từ đó tinh trùng trong thể đi ra ngoài, gây nên tình trạng vô tinh trong tinh dịch làm việc có thai tự nhiên trở nên bất khả thi.
Môi trường, sinh hoạt, thuốc
- Nhiệt độ cao: Không phải ngẫu nhiên mà tinh hoàn lại phải di chuyển từ ổ bụng xuống bìu trong thời kỳ bào thai, bới vì nhiệt độ tối ưu cho tinh hoàn là từ 35 đến 36 độ C. Do đó, những thói quen sinh hoạt không tốt như mặc quần lót chật, tắm nước quá nóng… có thể làm ảnh hưởng đến quá trình sinh tinh cũng như chất lượng và số lượng tinh trùng.
- Môi trường độc hại, bức xạ, sóng điện từ cũng là một trong những nguyên nhân gây nên tình trạng vô sinh ở nam giới
- Sử dụng thuốc lá, các chất kích thích, rượu bia, ma túy. Việc sử dụng những chất kích thích này ngoài việc có thể gây rối loạn cương dương thì còn ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và số lượng tinh trùng được sản xuất ra.
- Sử dụng một số thuốc điều trị tình trạng nhiễm khuẩn, đái tháo đường, tăng huyết áp: Hiện có nhiều loại thuốc điều trị ảnh hưởng trực tiếp đến quá trình sản xuất tinh trùng. Do đó khi bị bệnh chúng ta không nên tự ý dùng thuốc mà cần có sự thăm khám, kê đơn của bác sĩ để tránh những tình trạng đáng tiếc có thể xảy ra
Bệnh nhân bị ung thư (bao gồm cả quá trình xạ trị, hóa trị)
Bản thân ung thư là là 1 tình trạng bệnh lý vô cùng nặng nề với cơ thể, ngoài ra quá trình điều trị ung thư phải tiếp xúc với hóa trị, xạ trị cũng làm suy giảm trầm trọng số lượng cũng như chất lượng tinh trùng. Lời khuyên của chúng tôi là nếu bạn không may mắn gặp phải tình trạng trên thì nên trữ đông tinh trùng trước khi tiến hành điều trị.
Cách cải thiện chức năng sinh sản nam giới
Mặc dù có nhiều nguyên nhân có thể dẫn tới vô sinh nam, song tin vui là chất lượng tinh dịch có thể thay đổi theo chiều hướng tích cực nếu như chúng ta thực hiện những thói quen sau:
- Tập thể dục, duy trì cân nặng hợp lý: Bạn nên duy trì thói quen tập thể dục ít nhất 30 phút mỗi ngày để có một sức khỏe tốt, cùng với một cân nặng hợp lý sẽ duy trì khả năng sinh sản của bản thân ở mức tối ưu
- Chế độ ăn uống: Bạn nên ăn nhiều rau xanh, tránh đồ ăn đóng hộp. Một số thức ăn có thể giúp cải thiện chất lượng tinh trùng như tỏi, hàu, những thực phẩm giàu vitamin C.
- Hạn chế các chất kích thích: Những chất kích thích như ma túy, rượu bia, thuốc lá đều làm ảnh hưởng đến quá trình sinh, do đó bạn nên hạn chế đến mức tối đa những chất gây hại nói trên.
- Tránh các bệnh gây vô sinh nam: Hãy sống lành mạnh tránh các bệnh lây truyền qua đường tình dục. Ngoài ra bạn nên tiêm phòng quai bị để đảm bảo sức khỏe sinh sản của bản thân.
- Tránh làm nóng vùng bìu: Rất nhiều hành động mà có thể vô tinh làm tăng nhiệt độ vùng bìu mà chúng ta ít để ý đến như mặc quần lót chật, tắm nước quá nóng, ngồi yên xe máy, ô tô nóng. Những hành động trên nên được hạn chế để giúp quá trình sinh tinh được diễn ra một cách tối ưu nhất.
- Ngủ đủ giấc: Giấc ngủ có vai trò quan trọng trong kiểm soát hormon và mức độ căng thẳng có thể ảnh hưởng đến chất lượng số lượng tinh trùng. Bạn nên ngủ đủ 8 tiếng 1 ngày và nên đi ngủ trước 22h30 để có sức khỏe sinh sản tốt nhất.
- Không tự ý dùng thuốc: Nhiều loại thuốc gây ảnh hưởng không tốt đến khả năng sinh sản của nam giới, do đó bạn không nên tự ý dùng thuốc để tránh những hậu quả không mong muốn.
Phía trên là những nguyên nhân cũng như một số thói quen cải thiện chất lượng tinh trùng, tuy nhiên việc đánh giá chức năng sinh sản không bao giờ nên được đánh giá từ 1 phía, do đó khi hai vợ chồng gặp khó khăn về vấn đề sinh sản thì nên đi khám cùng nhau để bác sĩ có cái nhìn tổng quát, từ đó đưa ra hướng điều trị tốt nhất cho cả hai vợ chồng.
Trung tâm IVF Hồng Ngọc – Bệnh viện Đa khoa Hồng Ngọc
Add: Tầng 14, số 55 Yên Ninh, Ba Đình, Hà Nội
Hotline: 0915.960.139 – 0915.330.016
Tel: +(84-24) 3927 5568 ext 6820/6825
Email: arthongngoc@hongngochospital.vn
Xem thêm các bài viết khác:
Các phương pháp chọn lựa tinh trùng phổ biến nhất hiện nay
Tìm hiểu thủ thuật lấy tinh trùng ở nam giới
Bệnh quai bị có gây vô sinh không?
Ý nghĩa các thông số tinh dịch đồ