Tìm hiểu thủ thuật lấy tinh trùng ở nam giới

Tác giả: Chuyên gia Vũ Đình Chất

Lấy tinh trùng là thủ thuật khác biệt hoàn toàn với sinh thiết chẩn đoán tinh hoàn. Chỉ với đàn ông không có tinh trùng lúc xuất tinh (azoospermia) mới cần áp dụng thủ thuật này để lấy tinh trùng trực tiếp từ tinh hoàn hoặc mào tinh.

Khác biệt với sinh thiết tinh hoàn với mục đích là tìm hiểu những nguyên nhân xấu đang ảnh hưởng đến tinh hoàn thì thủ thuật lấy tinh trùng là giúp tìm kiếm tinh trùng.

Bên cạnh đó, thủ thuật này còn bao gồm việc hút đơn giản đối với nam giới bị tắc nghẽn, rối loạn sản xuất tinh trùng hoặc yêu cầu lượng mẫu tinh trùng nhiều hơn để phục vụ cho quá trình hỗ trợ sinh sản. Tùy vào mục đích và đối tượng thực hiện thủ thuật sẽ có sự khác biệt giữa thời gian lấy mẫu, yêu cầu gây tê và trang thiết bị hỗ trợ.

Hiện tại có rất ít các xét nghiệm cho phép dự đoán chính xác thực sự có hay không tinh trùng ở tinh hoàn của nam giới. Đối với xét nghiệm di truyền có thể đưa ra cái nhìn sâu sắc về cơ hội tìm thấy tinh trùng nhưng không phải tuyệt đối. Các xét nghiệm máu hay hormonal cũng không thể cho ra dự đoán chính xác.

Còn về mẫu sinh thiết tinh hoàn có thể cho ra những dự đoán sơ qua tại thời điểm đó, nhưng cũng không thể đưa ra được kết quả chính xác về có hay không sự hiện diện của tinh trùng. Cuối cùng, dù có thu được mẫu tinh trùng ở lần hút trước những cũng không đảm bảo lần hút sau sẽ có.

Vì thế, sinh thiết tinh hoàn không nên thực hiện thường xuyên ở những bệnh nhân đang gặp vấn đề rắc rối về tinh trùng và đã trải qua quá trình hút tinh trùng từ tinh hoàn trước đó.

*Lấy tinh trùng là thủ thuật hỗ trợ tối ưu cho các phương pháp hỗ trợ sinh sản*

Thời điểm hút tinh trùng

Việc lựa chọn thời điểm hút tinh trùng kết hợp với chu kì IVF là vấn đề khá khó khăn. Có những lợi thế và trở ngại nhất định khi hút tinh trùng trước chu kì IVF hoặc kết hợp với việc hút trứng của đối tác nữ.

Tuy nhiên quyết định về thời điểm hút tinh trùng sẽ được lựa chọn dựa vào sự ưu tiên của chương trình IVF. Nếu thủ thuật lấy tinh trùng được diễn ra trước và trữ đông cho đến khi lấy trứng sẽ cho phép cặp vợ chồng có dễ dàng hơn trong việc quyết định liệu có tiếp tục thực hiện IVF hay không. Vì trong hầu hết các trường hợp, cơ hội tìm thấy tinh trùng chỉ khoảng 60% hoặc ít hơn.

Hơn nữa, một trở ngại khác liên quan đến thủ thuật này là số lượng thực hiện các ca hút tinh trùng trong cùng một ngày khá hạn chế. Vì phương pháp này đòi hỏi mất nhiều nguồn lực tại bệnh viện cũng như sự hỗ trợ tại nhà.

Ngoài ra, phòng thí nghiệm về IVF thường thích sử dụng mẫu tinh trùng tươi hơn so với tinh trùng trữ đông. Chính vì thế, việc lấy tinh trùng thường được thực hiện cùng ngày với ngày lấy trứng.

Những thủ thuật lấy tinh trùng được khuyến cáo thực hiện

Lấy tinh trùng là thủ thuật được thực hiện ở nam giới đã được xác định có vấn đề về tắc nghẽn và sản xuất tinh trùng. Hiện nay, có nhiều phương pháp để lấy tinh trùng như hút tinh trùng từ tinh hoàn (testicular sperm aspiration TESA), hút tinh trùng qua da (percutaneous sperm aspiration PESA) và sinh thiết tinh hoàn lấy tinh trùng (TESE).

Trong đó cách thức đơn giản và hiệu quả nhất là hút tinh trùng, thường được thực hiện dưới hình thức gây tê tại chỗ và mất khoảng 10 phút.

TESE vi phẫu (Microdissection MicroTESE) là thủ thuật giúp thâm nhập sâu hơn và thực hiện trước ngày lấy trứng. MicroTESE là phương pháp cần sự phối hợp và hỗ trợ từ các bác sĩ nội tiết sinh sản và được thực hiện vào thời gian trên cơ sở hằng quý.

Đối với nam giới có vấn đề về tinh hoàn thì việc lấy tinh trùng thường gặp nhiều khó khăn hơn và mất nhiều thời gian để thực hiện. Thủ thuật lý tưởng là microTESE, thực hiện dưới sự hỗ trợ của kính hiển vi phẫu thuật, theo đó cơ hội tìm thấy tinh trùng sẽ cao hơn và lượng mô lấy khỏi tinh hoàn ở mức tối thiểu.

Tuy vậy, điều quan trọng phải hiểu rằng kính hiển vị sử dụng trong phòng mổ không có đủ độ phóng đại để nhìn thấy tinh trùng mà thay vào đó chỉ giúp lựa chọn những ống trong tinh hoàn có nhiều khả năng chứa tinh trùng.

Theo đó, lượng nhỏ mô được gửi vào phòng thí nghiệm IVF trong suốt quá trình để đánh giá liệu có đủ số lượng tinh trùng cần lấy hay không. Kính hiển vi hiện đại hơn sẽ được dùng ở phòng thí nghiệm IVF để cho ra thông số đánh giá cần thiết. Sinh thiết liên tục từ một hoặc cả tinh hoàn cho đến khi đủ tinh trùng cho chu kì IVF.

Tinh trùng lấy được thêm có thể được bảo quản cho các chu kì IVF sau này trong trường hợp không thành công hoặc cả hai vợ chồng muốn sinh thêm con sau này. Thủ thuật này có thể mất 4 giờ và phụ thuộc vào việc có tìm thấy tinh trùng nhanh hay không.

Chọc hút tinh trùng từ tinh hoàn (Testicular sperm aspiration TESA)

TESA là thủ thuật được thực hiện ở nam giới để lấy tinh trùng phục vụ cho quy trình IVF/ICSI. Nó thường được gây tê tại chỗ, phối hợp với lấy trứng ở vợ. Kim được đưa vào tinh hoàn và hút mẫu. TESE được thực hiện ở nam giới không có tinh trùng do tắc nghẽn (vd: thắt ống dẫn tinh). Thỉnh thoảng, TESA không thể cho ra kết quả về số lượng tinh trùng như mong muốn và sinh thiết tinh hoàn là bước làm cần thiết.

Chọc hút tinh trùng từ mào tinh qua da (Percutaneous Epididymal Sperm Aspiration – PESA)

PESA là thủ thuật thực hiện ở nam giới, lấy tinh trùng cho IVF/ICSI, không có tinh trùng do tắc nghẽn từ tiền sử thắt ống dẫn tinh hoặc viêm nhiễm. Các chuyên gia sẽ thực hiên phương pháp này bằng cách gây tê tại chỗ kết hợp cùng ngày với chọc hút trứng.

Sinh thiết tinh hoàn lấy tinh trùng (Testicular sperm extraction – TESE)

TESE là thủ thuật rạch một đường nhỏ ở tinh hoàn và kiểm tra ống có chứa tinh trùng. Thời điểm tiến hành thường được lên theo lịch trình hoặc kết hợp với thời điểm chọc hút trứng. TESE thường thực hiện ở phòng mổ với thuốc an thần hoặc thực hiện gây tê tại chỗ.

Tinh trùng thường được trữ đông cho IVF/ICSI sau này. MicroTESE đã thay thế tối ưu cho việc lấy mẫu cho nam giới xuất tinh không có tinh trùng hay có vấn đề về việc sản xuất tinh trùng.

Chọc hút mào tinh lấy tinh trùng (Microepididymal Sperm Aspiration – MESA)

MESA là thủ thuật thực hiện ở nam giới tắc ống dẫn tinh hoặc mào tinh (sau thắt ống dẫn tinh, bất thường hình thành ống dẫn tinh). Thời điểm tiến hành thường được lên theo lịch trình hoặc kết hợp với thời điểm chọc hút trứng.

MESA được thực hiện tại phòng mổ với gây mê toàn thân kèm kính hiển vi. Tinh trùng thường được trữ đông cho các chu kỳ IVF/ICSI sau này. MESA cho phép thu được nhiều mẫu tinh trùng trưởng thành hơn so với kĩ thuật hút. Đây cũng là phương pháp được chỉ định nhiều hơn ở các trường hợp nam giới có bất thường bẩm sinh hình thành ống sinh tinh cũng như không ảnh hưởng đến sản xuất steroid của tinh hoàn.

Microdissection TESE (microTESE)

MicroTESE là thủ thuật thực hiện ở nam giới có vấn đề sản xuất tinh trùng và không có tinh trùng. MicroTESE được thực hiện ở phòng mổ, gây mê toàn thân và sử dụng kính hiển vi. MicroTESE phối hợp chặt chẽ với việc lấy trứng ở nữ giới, được thực hiện ngay trong ngày lấy trứng.

Bệnh nhân thường phải có sẵn tinh trùng hiến dự phòng trong trường hợp không tìm thấy tinh trùng. MicroTESE cải thiện đáng kể tỷ lệ lấy tinh trùng ở nam giới không có tinh trùng, an toàn hơn vì chỉ ít mô tinh hoàn được sinh thiết. Tinh trùng được trữ đông để dùng cho IVF/ICSI sau này.