Căng thẳng tâm lý và vô sinh hiếm muộn

Từ lâu, mối liên quan giữa căng thẳng tâm lý và vô sinh hiếm muộn đã được quan tâm bởi cả bệnh nhân và các chuyên gia. Ngày càng có nhiều bằng chứng chứng minh mối liên hệ này.

Mối liên quan giữa điều trị vô sinh hiếm muộn và căng thẳng tâm lý

Căng thẳng tâm lý là điều khó tránh khỏi đối với số đông bệnh nhân vô sinh hiếm muộn và chủ yếu liên quan đến người trực tiếp có vấn đề sinh sản như người vợ mắc suy sớm buồng trứng hay người chồng có tinh dịch đồ bất thường ….

Căng thẳng có thể phát sinh từ những lo toan trong đời sống hàng ngày (công việc, thực phẩm, giao thông), trực tiếp từ vấn đề vô sinh hay sức ép từ việc điều trị (kết quả chẩn đoán, thời gian chờ đợi, chi phí, sức khoẻ…).

Căng thẳng tâm lý từ quá trình điều trị là một yếu tố quan trọng cần được quan tâm. Nghiên cứu của Demyttenaere và cộng sự năm 1998 chỉ ra rằng khoảng 54% bệnh nhân có triệu chứng trầm cảm nhẹ và khoảng 19% có biểu hiện trầm cảm ở mức vừa và nặng trước khi tiến hành IVF.

Nghiên cứu khác của Warnock cùng cộng sự năm 2000 và nghiên cứu của Steingold cùng cộng sự năm 1987 cũng đồng thuận khi đưa ra kết luận về căng thẳng tâm lý trong các cặp đôi đang điều trị bằng thụ tinh trong ống nghiệm. Theo đó, 60-75% bệnh nhân sử dụng thuốc kích trứng có những biểu hiện lâm sàng và triệu chứng của trầm cảm.

Khi tiến hành phỏng vấn các bệnh nhân đang tiến hành IVF, một nửa số bệnh nhân nữ cho rằng hiếm muộn và điều trị hiếm muộn là trải nghiệm khó chịu nhất mà họ từng trải qua (theo Freeman cùng cộng sự, 1985).

Ảnh hưởng của căng thẳng tâm lý trong điều trị vô sinh hiếm muộn

Căng thẳng tâm lý ảnh hưởng đến kết quả điều trị hiếm muộn, chi phối đến quyết định điều trị và phản ứng của bệnh nhân trước những khó khăn hay thất bại gặp phải trong liệu trình của mình.

Cụ thể, căng thẳng ảnh hưởng trực tiếp tới chức năng sinh dục (có thể gây rối loạn rụng trứng, rối loạn chu kỳ kinh cũng như rối loạn xuất tinh ở nam giới …) cũng như các chức năng xã hội khác như phản ứng né tránh bạn bè, né tránh nói với các gia đình đã có con hay tránh nói về đề tài này hay thậm chí trở thành bất hoà trong nội bộ gia đình.

Tỉ lệ thành công của IVF cũng bị ảnh hưởng bởi căng thẳng tâm lý. Một nghiên cứu gộp cho thấy trong số 25 nghiên cứu về chủ đề này, có tới 16 nghiên cứu chỉ ra rằng căng thẳng tâm lý làm giảm tỉ lệ thụ thai hoặc tăng tỉ lệ sảy thai (chưa kể tới nhiều trường hợp bệnh nhân gặp sức ép tâm lí còn tự ý bỏ điều trị).

Hay nghiên cứu khác trên 151 bệnh nhân của tác giả Klonoff-Cohen cùng cộng sự năm 2001 và 2004 cho thấy tỉ lệ có thai tăng gấp đôi ở nhóm ít gặp stress nhất so với nhóm căng thẳng nhất.

Vậy đâu là lối thoát?

Ngày nay, vấn đề điều trị tâm lý đi kèm các biện pháp hỗ trợ sinh sản khác đang ngày càng được quan tâm. Việc điều trị làm giảm nhẹ, cải thiện tình trạng tâm lý của bệnh nhân được chứng minh giúp làm cải thiện tỉ lệ mang thai.

Nghiên cứu gộp trên hơn 800 bệnh nhân được Frederiksen cùng cộng sự thực hiện năm 2015 cho thấy bệnh nhân được can thiệp điều trị tâm lý có tỉ lệ mang thai được cải thiện khoảng 1,7 lần so với những bệnh nhân không được điều trị. Các triệu chứng về lo âu, trầm cảm được cải thiện từ mức vừa đến rõ rệt ở nhóm bệnh nhân được điều trị tâm lý.

Khi nào nên khám vô sinh hiếm muộn

Bệnh nhân có thể tìm tới các phòng khám sức khoẻ tâm lý để được chia sẻ, lắng nghe, tư vấn cũng như điều trị các vấn đề liên quan đến chủ đề sức khoẻ tâm lý trong điều trị vô sinh hiếm muộn. Tại các cơ sở này, bệnh nhân có thể sẽ được nghe tư vấn, thực hiện các nghiệm pháp tâm lí trị liệu hay sử dụng các loại thuốc hướng thần phù hợp với mức độ bệnh lý của mình.

Dựa trên những căn cứ nghiên cứu trên cũng như kinh nghiệm thực tiễn, chúng tôi khuyến cáo bệnh nhân cân nhắc khám sàng lọc các vấn đề tâm lí trước và trong quá trình điều trị vô sinh hiếm muộn nhằm đạt hiệu quả tốt nhất cũng như cải thiện chất lượng cuộc sống.

BS. Nguyễn Bình Dương – Trung tâm IVF Hồng Ngọc