Các phương pháp lựa chọn tinh trùng phổ biến nhất hiện nay

Tác giả: Chuyên gia Vũ Đình Chất – Trưởng phòng LAB – IVF Hồng Ngọc

Cơ thể người đàn ông sản xuất ra rất nhiều tinh trùng mỗi ngày, tuy vậy số lượng tinh trùng được coi là hữu ích chỉ chiếm một tỷ lệ rất thấp. Vậy nên các kỹ thuật chọn lọc tinh trùng đã ra đời góp phần hỗ trợ cho quá trình IVF. Trong bài viết dưới đây, IVF Hồng Ngọc sẽ giúp mọi người tìm hiểu sâu thêm về từng phương pháp hiện có.

Ai cũng biết rằng phôi người được tạo nên từ sự kết hợp của trứng và tinh trùng. Sau đó phôi sẽ làm tổ và phát triển trong buồng tử cung, kết quả cuối cùng một em bé khoẻ mạnh sẽ chào đời.

Thông thường những sự kiện này sẽ diễn ra trong hệ thống sinh sản của nữ giới.

Tuy nhiên, có khoảng 10% các cặp vợ chồng không thể có con theo cách tự nhiên và phải nhờ đến sự trợ giúp của hệ thống y tế. Trong số đó, phần lớn các cặp đôi sẽ được chỉ định điều trị bằng kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm IVF.

Đối với phương pháp này, trứng và tinh trùng sẽ được lấy ra khỏi cơ thể của người đàn ông và phụ nữ, sau đó chúng được kết hợp với nhau trong ống nghiệm để tạo thành phôi. Những phôi này sẽ được cấy trở lại buồng tử cung của người vợ với hi vọng một em bé sẽ chào đời thành công.

Để có kết quả điều trị IVF tốt nhất thì đương nhiên tinh trùng và trứng là hai yếu tố quan trọng nhất. Đối với tinh trùng, các chuyên viên phôi học luôn mong muốn lựa chọn được những tinh binh xuất sắc nhất để đưa đến tỷ lệ thành công tối ưu.

*Các phương pháp lựa chọn tinh trùng phổ biến*

Mỗi ngày, một người đàn ông có thể sản xuất ra rất nhiều tinh trùng. Tuy vậy, số lượng tinh trùng đạt tiêu chuẩn thường chiếm rất ít. Ngoài ra, tinh dịch chứa nhiều thành phần không có lợi cho tinh trùng cũng như trứng, bởi vậy cần loại bỏ chúng ra khỏi tinh trùng trước khi thực hiện các kỹ thuật phòng thí nghiệm khác.

Hiện nay, có 4 phương pháp lựa chọn tinh trùng cơ bản đang được sử dụng trong các labo IVF là: phương pháp bơi lên “Swim up”, phương pháp gradient tỷ trọng, phương pháp vi dịch (MSFF), lựa chọn tinh trùng bằng từ trường (MACS).

Chọn lọc tinh trùng bằng phương pháp bơi lên “Swim up”

Những tinh trùng có ích cho thụ tinh là những tinh trùng có khả năng vận động và mang hình thái tốt. Người ta dựa vào chính đặc điểm này mà tách loại tinh trùng tiêu chuẩn ra khỏi những tinh trùng di động kém hoặc bất động.

Ngoài ra chính nhờ đặc điểm này cũng giúp tinh trùng có thể dễ dàng tách ra khỏi các thành phần khác có trong tinh dịch như tế bào bạch cầu, tinh tuơng,…

Phương pháp bơi lên “Swim up” được thực hiện khá đơn giản, các chuyên gia chỉ cần phủ một lớp môi trường lên lớp tinh dịch sau đó ủ ấm. Những tinh trùng có khả năng di động tốt sẽ bơi lên phần môi trường bên trên.

Sau khi ủ khoảng 30-45 phút hầu hết những tinh trùng khỏe đã tách khỏi lớp tinh dịch bên dưới. Lúc này chỉ cần tiến hành hút lớp môi trường bên trên là có thể thu được những tinh trùng tốt nhất.

Chọn lọc tinh trùng bằng phương pháp lọc gradient tỷ trọng

Phương pháp “Swim up” chỉ thích hợp với những mẫu có tinh trùng di động tốt. Tuy nhiên, với những mẫu tinh dịch ít hoặc tỷ lệ di động kém thì phương pháp này trở nên không hiệu qủa. Do đó, người ta phát triển một phương pháp chọn lọc tinh trùng khác là ly tâm gradient tỷ trọng để thu tinh trùng hiệu quả hơn.

Tinh trùng có tỷ trọng khác với những thành phần khác của tinh dịch. Do đó khi ly tâm tinh trùng nặng hơn nên sẽ tách ra khỏi tinh tương, xuyên qua hai lớp môi trường và lắng xuống đáy ống. Tuy nhiên, các tinh trùng bất thường có tỷ trọng khác nên cũng không thể đi qua hai lớp môi trường được. Do đó, những tinh trùng thu được sau ly tâm tỷ trọng là những tinh trùng có khả năng vận động và hình thái tốt.

Đây là những chiến binh rất cần cho quá trình thụ tinh trong kỹ thuật IUI, IVF hay ICSI. Phương pháp này cùng với kỹ thuật swim up là hai cách cơ bản và phổ biến nhất được sử dụng để chọn lựa tinh trùng trong điều trị vô sinh.

Lựa chọn tinh trùng bằng phương pháp vi dịch (MSFF)

Hai phương pháp kể trên được sử dụng tại toàn bộ các lab IVF trên toàn thế giới. Tuy nhiên, những phương pháp đó có thể phải sử dụng khá nhiều bước ly tâm và có thể gây ảnh hưởng đến chất lượng tinh trùng do sinh ra các chất ô xi hoá.

Vì vậy, người ta muốn tìm ra một phương pháp giống với chọn lọc tự nhiên hơn đồng thời vẫn giúp lựa chọn những tinh binh tốt nhất. Phương pháp lựa chọn tinh trùng bằng vi dịch chính ra sản phẩm hiện thực hoá ý tưởng đó.

Cũng giống phương pháp bơi lên, lựa chọn tinh trùng bằng vi dịch sử dụng đặc điểm bơi lội của tinh trùng để tách chúng ra khỏi phần còn lại của tinh dịch. Tuy nhiên, khác với swim up phương pháp này tạo ra các chip có các kênh dẫn siêu nhỏ chỉ cho phép tinh trùng bơi qua.

Các rãnh này mô phỏng lại giống quá trình tinh trùng vượt dịch nhày cổ tử cung để tiến vào thụ tinh với trứng. Do đó, MSFF đang ngày càng được lựa chọn và sử dụng tại các phòng lab trên toàn thế giới vì nó ít tác động và giống với tự nhiên hơn.

Lựa chọn tinh trùng bằng từ trường (MACS)

Ba phương pháp ở trên chủ yếu lựa chọn tinh trùng có hình thái và đặc biệt là di động tốt. Tuy nhiên, việc một tế bào tinh trùng có hình thái và khả năng bơi lội xuất sắc không đảm bảo chắc chắn được ADN bên trong có bình thường hay không.

Vì chỉ khi các phân tử mang thông tin di truyền từ đời cha bình thường mới giúp tạo phôi và dẫn đến sự ra đời của một em bé khỏe mạnh.

Hơn nữa, người ta đã chứng minh rằng một số trường hợp nam giới với tinh trùng rất tốt nhưng có ADN bên trong phân mảnh rất nhiều. Những nhóm nam giới này thường ghi nhận tỉ lệ thất bại thụ tinh cao và kết quả điều trị IVF thường khó thành công.

Do vậy, các nhà khoa học mong muốn ngoài việc lựa chọn khả năng vận động và hình thái tốt còn có thể lựa chọn được tinh trùng không có phân mảnh ADN. Chính vì thế phương pháp lọc tinh trùng bằng từ trường (MACs) đã ra đời để cải thiện khả năng lựa chọn tinh trùng tốt hơn.

lựa chọn tinh trùng — *Lựa chọn tinh trùng bằng phương pháp từ trường MACS*

Nguyên lý của phương pháp này dựa vào sự khác biệt giữa hai loại tinh trùng có ADN phân mảnh (bất thường) và tinh trùng không phân mảnh ADN. Đối với những tinh trùng có ADN bất thường sẽ bị đẩy vào con đường chết theo chương trình. Nghĩa là những chiến binh đã được phát hiện có sai sót trên phân tử ADN sẽ bị loại bỏ. Chính vì thế, trên bề mặt của tinh trùng này có một loại thụ thể khác với các tế bào tinh trùng bình thường khác.

Từ đó, người ta tạo ra các hạt từ có kháng thể bám được vào các thụ thể này. Bởi vậy, khi trộn những hạt từ này với huyền dịch tinh trùng, những tinh trùng bình thường không được gắn hạt từ còn tinh trùng bất thường bị gắn với các hạt từ.

Sau đó, cho hỗn hợp dung dịch này đi qua từ trường, những tinh trùng bình thường sẽ đi qua được, còn tinh trùng bất thường bị giữ lại. Cuối cùng, chúng ta thu được những “chiến binh” như mong muốn. Phương pháp này giúp cải thiện tỷ lệ thụ tinh và thành công khi điều trị vô sinh.